"In de gevangenis kun je een momentum creëren om goede, nieuwe stappen te zetten"
Onze Exodusbestuurder Monique van Schaik bekeek de derde aflevering van de NPO-serie Brandmerk − de uitzending waarin het verhaal van Djenairo, de zoon van oud-Exodusdeelnemer Marion, centraal staat (en waarin ze zelf ook nog even kort aan het woord komt) …
“Wij bieden ex-gedetineerden zoals Marion een veilige en stabiele plek om te wonen. Onze begeleiding heeft tot doel dat mensen weer grip krijgen op hun leven, het risico op recidive daalt en zij opnieuw kunnen meedoen in de samenleving. Hiermee dragen we bij aan een veiligere samenleving met minder criminaliteit. Als iemand bij ons komt, heeft hij of zij de opgelegde straf al uitgezeten. Zo zat Marion vanaf februari 2009 zo’n acht jaar vast, voordat zij in een van onze Exodushuizen terechtkwam. Haar zoon Djenairo (19) was destijds pas tien jaar. Marion beschrijft de periode die ze bij ons in huis doorbracht als ‘thuiskomen’. Haar woorden schetsen voor mij exact wat wij als organisatie beogen. Exodus is immers de brug naar de samenleving. We vinden het belangrijk dat iemand een nieuwe kans krijgt en op een goede manier kan terugkeren naar de samenleving.
Momentum
Wij zien de mens achter het delict, en zien tegelijkertijd om naar de naasten. We hebben oog en respect voor de slachtoffers. In detentie staat de tijd als het ware even stil; in de gevangenis kun je een momentum creëren om goede, nieuwe stappen te zetten. Daarbij is het essentieel om daar en dan al aandacht te besteden aan gezinsrelaties. Wanneer iemand terugkeert naar de samenleving ontstaan er vaak breuken. Hierbij is het herstel van de relatie met de kinderen, partners, ouders en het leggen van (nieuwe) sociale contacten veelal een voorwaarde om niet terug te vallen in ‘oud gedrag’.
SpongeBob
Het herstellen en borgen van de band tussen ouder en kind is in het belang van het kind. Kinderen zoals Djenairo kunnen behoorlijk veel praktische en emotionele problemen ervaren wanneer een ouder gedetineerd raakt. De detentie van een ouder kan trauma’s of gezondheidsproblemen bij kinderen veroorzaken. Zo kunnen kinderen volgens Djenairo een ‘heel slecht beeld van de gevangenis’ krijgen doordat ze bijvoorbeeld naar programma’s als SpongeBob kijken waarin ze ‘alleen maar geweld’ in de gevangenis zien. De gevangenis wordt dan letterlijk ‘de hel op aarde’ en dat is ‘niet echt gezond voor een kind’.
Waarheid
Goede informatie en uitleg over de situatie van een ouder in detentie is voor kinderen van wezenlijk belang. Djenairo dacht overigens jarenlang dat zijn moeder in het ziekenhuis verbleef, in plaats van in de gevangenis. Toen hij achter de waarheid kwam, ging hij nochtans niet anders naar haar kijken. Hij benadrukt: ‘Toen ik in mijn hoofd had dat mijn moeder in het ziekenhuis zat, was ze goed voor mij. En toen ik wist dat ze in de gevangenis zat, was ze alsnog goed voor mij. Dus dat verandert niks en dat hoort ook niks te veranderen’.
Wensen
Een goede band tussen ouder en kind beïnvloedt de resocialisatie van de (ex-)gedetineerde ouder in positieve zin. Bovendien vermindert een stabiele band de kans op intergenerationele overdracht. Gedetineerden hebben echter niet altijd dezelfde wensen of verwachtingen als hun kinderen en/of partners. Het is dus goed om al in een vroeg stadium stil te staan bij eventuele verschillen. Zo wil een gedetineerde moeder bijvoorbeeld graag bezoek ontvangen terwijl haar kind haar hooguit een kaartje wil sturen. Zo’n situatie vraagt om specialistische kennis, om deskundigheid. Hierin speelt het Expertisecentrum K I N D, een samenwerkingsverband tussen Avans Hogeschool en Stichting Exodus Nederland, sinds 2018 een rol van betekenis.
Eigen keuzes
Wat mij bovenal raakte in deze aflevering is dat Djenairo vertelt dat hij het belangrijk vindt dat kinderen van gedetineerden niet ‘het lot hebben’ om hetzelfde pad op te gaan als hun ouders, en dat iedereen zijn eigen keuzes maakt en kán maken. Hij vindt dat er meer naar kinderen zoals hij gekeken moet worden en hoopt dat ‘kinderen die niet het geluk hadden van mij ook een kans krijgen op een normaal leven’. Ik zit voor de televisie en kan in stilte alleen maar knikken: ik ben het hartgrondig met Djenairo eens.”