Komende twee weken organiseert Stichting Exodus Nederland weer drie Exodusherfstkampen in de penitentiaire inrichtingen van Vught, Nieuwegein en Veenhuizen. Landelijk projectleider Marieke van Zwam vertelt enthousiast over het belang van deze speciale vakantiekampen.
“Acht jaar geleden kreeg ik de kans om een week mee te lopen bij een summercamp van de Amerikaanse welzijnsorganisatie Hope House die het concept van vakantiekampen voor kinderen en hun gedetineerde ouder
al in 1998 bedacht hadden. In Maryland voelde ik destijds het vonkje vrijwel meteen overslaan en datzelfde vonkje
is nu nog steeds het hart van dit project dat binnen de gevangenismuren steeds meer navolging krijgt.
Veilige plek
“Kinderen die opgroeien met een ouder in detentie hebben een veilige plek nodig waar hun behoeften, belangen, gevoelens en gedachten écht even centraal kunnen staan. Doorgaans hebben deze kinderen een jeugd waarin scheiding, verlies en afstand aan de orde zijn. Detentie haalt de ouder niet alleen uit het gezin weg, maar ook uit de opvoedrol. De detentieperiode verstoort de natuurlijke gezinssituatie. Wat vervolgens kan gebeuren is dat een kind de ouderrol overneemt en dat vader en/of moeder in de rol van het kind belanden. De contactrestricties maakt de ouder behoeftig en kinderen kunnen de ouder niet benaderen op zelfgekozen momenten. Kinderen maken zich ook regelmatig zorgen over de ouder in detentie; waar slaapt papa? Krijgt mama wel te eten? Zij hebben enorm veel baat bij het herstel van de band met hun gedetineerde ouder.
Tijd
Wat deze kinderen vooral missen is tijd. Ze missen de mogelijkheid om onbezorgd tijd door te brengen met de ouder die vastzit. Samen nieuwe herinneringen maken lukt hen niet of nauwelijks. Een vader of moeder in detentie is er niet bij wanneer een kind afzwemt, optreedt tijdens de schoolmusical of een kinderfeestje houdt. De meeste kinderen met een vader of moeder in detentie zien deze ouder slechts acht tot twintig uur per jaar, tijdens een kindvriendelijk bezoekuur.
In Nederland zijn er gelukkig wel enkele gevangenissen waarin het contact tussen het kind en de gedetineerde ouder wat uitgebreider is, en waar de tijd die kinderen en hun gedetineerde ouder samen kunnen doorbrengen soms oploopt tot tachtig uur per jaar. Kinderen met werkende ouders zien hun vaders en moeders gemiddeld meer dan vijfduizend uur per jaar. Dat is dus een schril contrast.
Overlevingsstand
Op de bezoekmomenten ligt bovendien veel druk: in dat ene uurtje of in die twee uur dat kinderen samen mogen zijn met hun gedetineerde vader of moeder, moet het simpelweg leuk zijn. Juist omdat de tijd samen zo beperkt is, krijgen zij niet de kans om hun angst, frustratie, somberheid, verdriet of woede te delen. Dikwijls onderdrukken ze de eigen emoties omdat ze familieleden niet tot last willen zijn. Terwijl er van alles onder de oppervlakte borrelt, staan veel kinderen in de overlevingsstand waardoor veilig opgroeien in feite van de baan is.
Recidivepercentage
Uit onderzoek blijkt dat het recidivepercentage lager is bij gedetineerden die tijdens hun tijd in de gevangenis investeren in het onderhouden en opbouwen van contact met hun gezin. Familiegerichte activiteiten dragen bij aan het behouden van familiebanden en het herpositioneren van de gedetineerde vader of moeder als betrokken, verantwoordelijke ouder.
Nabootsen natuurlijke gezinssituatie
Met onze Exoduskampen bootsen we – binnen de mogelijkheden van de penitentiaire inrichtingen – de natuurlijke gezinssituatie zo goed mogelijk na. Dit doen we om de dynamiek tussen het kind en de ouder in detentie te herstellen. Drie aaneengesloten dagen waarin het kind en de gedetineerde ouder echt even fysiek samen kunnen zijn. Ze kunnen elkaar knuffelen en stoeien, samen lachen of kralenarmbandjes rijgen.
Tegelijkertijd kunnen ze praten over gevoelens die te lastig zijn om tijdens een telefoongesprek of kort bezoek-moment te delen. Onze professionals zorgen – samen met een grote groep vrijwilligers − voor een warme en ondersteunende omgeving waarin zo’n vijftien kinderen en hun ouder(s) zich emotioneel veilig en vrij kunnen voelen om samen te groeien. We bieden ouders de mogelijkheid om in hun ouderrol stappen en kinderen kunnen bij ons weer even kind zijn.
Verbinding
Binnen de gevangenismuren lukt het ons om een situatie te creëren waarin we creativiteit, sport en spel inzetten zodat openheid, vertrouwen en verbinding tussen de kinderen en hun gedetineerde ouders kan ontstaan. We organiseren betekenisvolle en laagdrempelige activiteiten die we afwisselen met voldoende vrije tijd zodat de beladen context van detentie langzaamaan naar de achtergrond kan verdwijnen. Samen spelen helpt bijvoorbeeld om eventuele spanning te verminderen waardoor luchtigheid en spontane grapjes kunnen ontstaan.
Sociale ladder
Juist die ontspanning en ontlading is ontzettend belangrijk voor deze kinderen. Ze moeten vaak geheimen waren, schamen zich, voelen zich sociaal buitengesloten en krijgen veelal te maken met andere kinderen of volwassenen die hen veroordelen. Gangbaar bij klasgenootjes is de gedachte dat ‘als je vader of moeder slecht is, dan ben jij dat vast ook’. Stigma en taboe zijn alom aanwezig en deze kinderen staan in de regel onderaan op de sociale ladder.
Liefdevol
Met onze Exodusherfstkampen brengen we twee werelden samen – de wereld van het kind en de ouder, en de wereld van de penitentiaire inrichting. We gaan steevast aandachtig, alert en respectvol om met de complexiteit en gevoeligheid die de setting vereist. Uiteraard vraagt het soms moed om liefdevol te blijven als iets schuurt, waarbij we stevig (moeten) staan om grenzen te kunnen bewaken, zonder hard te worden. We werken met een open hart en open mind opdat kinderen en hun ouder(s) zich voortdurend gezien, gehoord én ondersteund voelen.”
- - -
Dit zeiden kinderen met een vader in detentie vorig jaar tijdens én na afloop van het Exodusherfstkamp:
“Ik wist niet dat andere kinderen zich ook zo voelen.” (meisje, twaalf jaar)
“Pap kun jij je niet laten overplaatsen naar Nieuwegein? Dan kunnen we dit jaar ook nog aan het herfstkamp meedoen!” (Kay)
“We vergaten even dat we in de gevangenis waren.” (vader)
“Mijn vriendin had het aan de hele school verteld en nu willen klasgenoten niet meer met mij omgaan.” (meisje, veertien jaar)
“Ik heb nu alweer zin in volgend jaar.”(meisje, acht jaar / vader moet nog lang zitten)
“Papa, ik ga je echt heel erg missen.” (meisje, tien jaar, op een kaartje, laatste dag van het herfstkamp)
“Ik vind mijn vader heel mooi.” (meisje, acht jaar)
Vrijwilliger: “Ik ook.”
Meisje: “Ik hou je in de gaten hoor!”
“Ik heb papa geschilderd. Mooi hé?” (meisje tijdens schilderactiviteit, acht jaar)
Kind zegt tegen eigen vader: “Maar papa, die man ziet er heel lief uit. Wat doet hij hier?”
“Ik kan eindelijk weer samen lunchen met papa. Dat is iets wat we vroeger altijd samen deden.” (meisje, twaalf jaar)
Tegen papa: “Ik schaam me gewoon voor jou.” (meisje, veertien jaar)
“We voelden ons weer echt even een normaal gezin.”
(vader, over de donderdagmiddag waarop hij met zijn vrouw en kinderen weer even samen was)
- - -