“Onze vrijwilligers zijn van onschatbare waarde”
Elise de Jong, teamleider Vrijwilligers en Kerkzaken (V&K), maakte samen met onderzoeker Lise Swinkels (Amsterdam UMC en Inforsa) en Daan van Leeuwen, coördinator Informele Zorg bij De Regenboog Groep, de praktische handreiking voor managers en zorgprofessionals: succesvol samenwerken met vrijwilligers in de forensische zorg.
De handreiking, die ze binnen het programma Kwaliteit Forensische Zorg (KFZ) ontwikkeld hebben, helpt organisaties om vrijwilligers op een structurele manier in te zetten. In de handreiking treffen managers en zorgprofessionals organisatorische én praktische stappen die ze desgewenst eenvoudig kunnen volgen. De publicatie bevat niet alleen succesvolle praktijkvoorbeelden, maar ook duidelijke informatie over de meerwaarde van de inzet van informele zorg en de wijze waarop een organisatie die informele zorg het beste kan organiseren – inclusief beslisbomen en heldere stappenplannen.
Implementatiesessies
Stichting Exodus Nederland heeft vandaag de dag ruim duizend vrijwilligers. “De organisatie ontstond meer dan veertig jaar geleden als een vrijwilligersorganisatie, en vooral met betrekking tot de inzet van vrijwilligers hebben we dus veel ervaring en expertise in huis. Met behulp van de handreiking en speciale implementatiesessies kunnen we momenteel andere zorgaanbieders inspireren en ondersteunen bij het inzetten van informele zorg”, aldus De Jong.
Luisterend oor
Volgens de V&K-teamleider kunnen vrijwilligers de zorg voor (ex-)gedetineerden aanvullen én versterken. “Onze vrijwilligers zijn van onschatbare waarde. Zij kunnen onze zorgprofessionals ondersteunen met praktische taken. Zo gaan ze bijvoorbeeld met een deelnemer naar de tandarts of huisarts, doen samen boodschappen, bereiden gezamenlijk een maaltijd of lopen een rondje door het park. Ze hebben doorgaans de tijd en energie voor een rustig praatje. Zo’n extra luisterend oor doet echt wonderen.”
Verlengstuk
“Dankzij de aanwezigheid van vrijwilligers krijgen de zorgprofessionals meer ruimte voor de complexe zorg- en ondersteuningsbehoeften van onze doelgroep”, weet De Jong. “Vrijwilligers zijn echt het verlengstuk van de begeleiders; ze doen niet zomaar iets. Het is geenszins de bedoeling dat vrijwilligers formele zorgtaken overnemen. Waar we in het verleden soms enige weerstand bij onze begeleiders bespeurden, zien we dat zij zich steeds beter bewust worden van de relevantie van vrijwilligers. Door onderling goed af te stemmen zijn deze informele krachten een cruciaal onderdeel van het begeleidingstraject.”
Organisatievorm
Bij de inzet van vrijwilligers kun je als organisatie kiezen voor een interne of externe organisatievorm. De Jong:“Exodus heeft het voordeel dat onze vrijwilligers van meet af aan volledig zijn ingebed in de organisatie. We merken voortdurend dat ze erg betrokken zijn bij onze werkzaamheden. Mede daardoor kunnen ze gemakkelijk samenwerken met onze zorgprofessionals.”
Uitdagingen
“Exodus heeft inderdaad veel deskundigheid in huis inzake de inzet van vrijwilligers. Toch krijgt onze organisatie zo nu en dan met uitdagingen te maken. In het verleden hebben we een professioneel vrijwilligersbeleid moeten opzetten en binnen justitie hebben we doorlopend de taak om te anticiperen op eventuele wijzigingen in de wet- en regelgeving. PI’s hebben onlangs onder andere het toelatingsbeleid voor vrijwilligers aangescherpt; zij hebben inmiddels een geldige VOG nodig.
Vertrouwensband
“Daarbij is vrijwilligerswerk niet vrijblijvend”, benadrukt De Jong. “Door de jaren heen zien we de vrijwilligerspopulatie veranderen: waar iemand vroeger twintig jaar bleef ‘hangen’, kiezen jongeren tegenwoordig sneller voor vrijwilligerswerk op projectbasis. Die inzet is uiteraard ontzettend welkom, maar in ons werkveld is het opbouwen van een vertrouwensband juist essentieel en zoiets lukt niet binnen een week. Het inzetten van vrijwilligers werkt verbindend op verschillende niveaus en dat is heilzaam bij herstel. Zij zijn vaak een kei in het mens zijn voor de ander.”